We eren ‘vergeten’ raadsleden*

*Met vrouwen van nu.

8 maart 2021

We vieren Internationale Vrouwendag op 8 maart samen met vrouwelijke raadsleden van Schiedam.

Ruim honderd jaar geleden kwamen de eerste twee vrouwen in de raad: Elisabeth Koeten-Ooms en Christina Nolet-Kreijns. ‘Hun standpunten verschillen niet veel van de huidige gemeenteraadsleden’, zegt Anne de Haij, directeur van het Stedelijk Museum Schiedam. ‘Toch kennen maar weinig mensen hun verhaal.’ 

Politieke leuze

Op verzoek van het museum gingen de huidige vrouwelijke politici op de foto met hún politieke leuze, die samenvalt met Betje en Stien. ‘Voor elk raadslid maakten we een affiche om op Internationale Vrouwendag online te delen’, vertel De Haij. ‘Iedereen reageerde enthousiast en doet graag mee.’

Typisch Schiedams en (inter)nationaal

‘Als museum vertellen we de geschiedenis van de stad, verhalen die typisch Schiedams maar juist ook (inter)nationaal van belang zijn’, vertelt De Haij. ‘Met Elisabeth Koeten-Ooms en Christina Nolet-Kreijns krijgt het verleden een gezicht.’ Het museum dook in de verhalen, samen met Herman Noordegraaf, amateurhistoricus en oud-raadslid. Dat onderzoek sluit aan bij het Kijkdepot Schiedam, waar het museum vanaf half maart de historische collectie van de stad bekijkt en op zoek gaat naar de verhalen bij de voorwerpen. 

Boog van vrouwen

Op 2 september 1919 lopen Elisabeth en Christina door een boog van vrouwen het stadhuis van Schiedam in om hun eerste raadsvergadering bij te wonen. De burgemeester verwelkomt de nieuwe raadsleden, ‘in het bijzonder de vrouwelijke leden van de Raad, van wie veel goeds kan uitgaan, o.a. voor armenzorg, ziekenhuis, woningvraagstuk’. Ze zijn niet alleen de eerste vrouwelijke raadsleden van Schiedam, maar behoren ook tot de eersten in Nederland. 

Nog geen 1%

In het voorjaar van 1919 staan in Nederland voor het eerst vrouwen op een gemeentelijke kieslijst. Pas in het najaar van 1919 kunnen ze daadwerkelijk stemmen. Het passief kiesrecht voor vrouwen bestaat sinds 1917. Na de verkiezingen treden verspreid over Nederland 88 vrouwen aan, nog geen 1% van het totaal aantal raadsleden. ‘Schiedam deed het met twee vrouwen heel goed’, zegt De Haij. Ook in Den Haag kwamen er twee. Amsterdam kreeg het grootste aantal vrouwelijke leden: vijf. Anno 2021 telt de gemeenteraad in Schiedam 35 zetels, op 12 daarvan zit een vrouw. 

Arbeiders, kinderen, ouderen

Aan de actieve raadsperiode van Christina kwam na vier maanden voortijdig een einde vanwege familieomstandigheden. Elisabeth Koeten-Ooms zat 8 jaar in de Schiedamse raad, tot 1927. Ze bleef haar hele leven actief en richtte samen met anderen verschillende organisaties op die het leven van arbeiders, kinderen en ouderen beter moesten maken. 

Sint Jacobs Gasthuis

Als regentes van het Sint Jacobs Gasthuis zorgde ze ervoor dat de bewoners beter behandeld werden. Mede dankzij haar kwam er een nieuw onderkomen voor de bejaarden aan de Burgemeester Knappertlaan dat nog altijd bestaat. Koeten-Ooms was aanwezig bij de eerste steenlegging in 1934. In het ‘oude’ pand uit 1787 zit nu het museum. 

Van links tot rechts 

Elisabeth Koeten-Ooms zat in de raad namens de SDAP, de voorloper van de PvdA. Ze groeide op in een een anti-socialistisch, protestants-christelijk milieu en koos voor het socialisme. Christina Nolet-Kreijns vertegenwoordigde de rooms-katholieke Kiesvereniging Recht, Plicht en Orde, destijds een rechtse partij. Ondanks de verschillen kwamen Betje en Stien allebei op voor de positie en rechten van vrouwen, zuigelingen en zieken. De Haij: ‘Daarin lijkt in al die jaren dus weinig veranderd. Van links tot rechts maken vrouwelijke gemeenteraadsleden zich nog altijd sterk voor deze thema’s.’

Spaanse griep

Terwijl Elisabeth op haar 12de van school moest om als dienstmeisje geld te verdienen kon Christina na een huwelijk zelf personeel in dienst nemen. Zij trouwde met Johannes Nolet, directeur van de Gist- en Spiritusfabriek in Schiedam. Hij stierf in 1920 aan de Spaanse griep, waarna Christina zich terugtrok uit de politiek. Ook Betje verloor op jonge leeftijd haar echtgenoot. Timmerman Gerrit Koeten viel tijdens zijn werk 9½ meter naar beneden in het ruim van een schip. Na zijn overlijden ging Elisabeth werken als wasvrouw en naaister, zodat ze het schoolgeld van haar kinderen kon betalen.