*Wat beweegt wat?
Het draait en rolt in de wereld van Zoro Feigl. De kunstenaar legt zijn wil op aan grote bouwsels die het opnemen tegen natuurwetten als de zwaartekracht. Daardoor zie je dingen die niet lijken te kunnen. Duizenden balletjes rollen naar boven in plaats van beneden en dikke vloeistof druipt zomaar omhoog.
Bezoekers staan er middenin. Dat is nieuw. Nog niet eerder werd het publiek zo ondergedompeld in Feigls geknutselde wereld. Zijn installaties zijn speels en overweldigend en nu voor het eerst op zo’n grote schaal te zien in een Nederlands museum. Het Stedelijk Museum Schiedam gaf Feigl de vrije hand in één van de twee vleugels.
Inspiratie haalt Feigl (1983) veelal uit de wetenschap. Regelmatig werkt hij samen met wetenschappers en ingenieurs. Wat de één als futiliteit ziet, kan voor de ander een enorme rijkdom zijn, legt Feigl uit. Neem de fiets die door beweging rechtop blijft staan. Feigl: ‘Waarom valt hij niet om? Je hoeft de formule niet te doorgronden en toch voelt iedereen hoe hij moet fietsen.’ In die categorie – zo simpel en zo diep – zitten Feigls machines ook. Zij kunnen dingen die wij niet kunnen bevatten.
Feigl maakte bijna alle kunstwerken speciaal voor de tentoonstelling. Bij binnenkomst heet een draaiende installatie met bijna duizend draden je welkom. Eén werk borduurt voort op de installatie die het Stedelijke Museum Schiedam eerder aankocht. Je ziet twee ‘bewegende schilderijen’, gemaakt van rechtopstaande transportbanden. Daarover druipt een vloeistof loodrecht omhoog. De nieuwe versie is half ovaal en mega: vijftien meter lang en drie meter hoog.
Feigl houdt van groot en overweldigend. Maakt hij spektakelkunst? Dat ligt er maar aan. ‘Je kunt de branding van de zee en een zonsondergang een spektakel noemen maar evengoed rustgevend’, zegt hij. ‘Het ligt aan jou en je gemoedstoestand hoe je iets ervaart. In mijn werk zit altijd herhaling. In die zin is het minimalistisch en meditatief.’ Toch pakt hij groots uit. Lijnen, draden en banden doorkruisen de zalen en vloeren komen in beweging. Een touw, lint of zware ketting; elk materiaal gedraagt zich anders.
Het uiteindelijke beeld dat je als bezoeker ziet, is het product van Feigl machines. Het is een doorlopend iets, geen bevroren moment zoals bij een schilderij. Daarmee knipoogt hij naar de technologie die de mens heeft gebouwd. Die is niet zaligmakend, zegt hij. ‘We beseffen dat onze bouwsels op den duur net zo breekbaar en vergankelijk zijn als wij zelf. Er hoeft maar een schroefje los te laten, een rubbertje te verslijten of een ketting te breken en we staan met lege handen.’
Het Stedelijk Museum Schiedam laat sinds de jaren vijftig kunst zien van ‘thans leevende kunstenaars’. Daar past Feigl bij. ‘Je zou zijn werk kunnen zien in de traditie van nulkunst uit de jaren 1960’, zegt conservator Colin Huizing. Beweging, herhaling en ritme staan daarbij centraal. Feigls werk heeft veel verwantschap met kunstenaars die werk maakten dat iedereen kon aanspreken, vult Catrien Schreuder Hoofd Tentoonstellingen en Collecties aan.
Schreuder: ‘Denk aan de baanbrekende tentoonstellingen als Bewogen beweging met Jean Tinguely in het Stedelijk Museum Amsterdam in 1961 of de lichtinstallaties van Otto Piene. Zelf noemt Feigl heel andere inspiratiebronnen. Tot zijn voorbeelden behoren de heldhaftige televisie-uitvinder MacGyver uit de jaren tachtig, het knutselduo Buurman en Buurman en het indrukwekkende teamwork van The A-team.
Voor Schreuder is Feigl echt een kunstenaar van nu. ‘Het lijkt wel of techniek en machines onze werkelijkheid overnemen. Daar steekt hij een stokje voor. Hij laat zien dat menselijke creativiteit en het vermogen om te spelen nog altijd voorop staan.’ Tegelijkertijd kunnen zijn machines ieder moment breken. ‘Feigls boodschap is: We voelen ons veilig in de door technologie gedomineerde wereld, maar we zijn juist kwetsbaar.’
