Constant in oorlog*

*Korte films over vier schilderijen.

Online

Onder de titel Constant in oorlog maakten we vier korte films, elk over een oorlogswerk uit de eigen collectie.

Constant legde in zijn schilderijen regelmatig de gruwelijkheden van oorlog vast, een wereld die nog altijd bestaat, ondanks internationale vredesmissies en -overleg. Onder de titel Constant in oorlog maakten we vier korte films, elk over een ander oorlogswerk uit onze collectie. Meer dan tien mensen, waaronder een journalist, landmachtveteraan en spoken word-artist, vertellen waarom het werk hen raakt en hoe ze hun eigen leven in het schilderij herkennen.

Nieuwe generatie

Sommige deelnemers ondervonden zelf oorlog en geweld en kwamen op de vlucht naar Nederland. ‘We brengen Constants werk zo naar een nieuwe generatie kijkers’, zegt museumdirecteur Anne de Haij die bij het kijken af en toe een traantje wegpinkte. De films zijn te zien via de website van het museum en op YouTube. Constant schilderde de werken tussen 1951 en 1999.

Jongeren

In een van de films komt ook Trudy Nieuwenhuys, de echtgenote van Constant, aan het woord. Ze zegt: ‘Constant is zijn hele leven een rebel is geweest, een activist.’ ‘Dit is wat je nog steeds op het nieuws ziet’, zegt de Friese Hannah uit 5 VWO over het oorlogsschilderij Les expulsés (De verdrevenen). De kunstenaar schilderde het 22 jaar geleden. ‘Je zou denken dat het nu beter zou zijn (…) maar het gebeurt nog steeds’, vult haar vriendin en klasgenoot Sijda aan. Schiedammer, historicus en journalist Suëda Işık ziet niet alleen ellende. ‘Het werk is hoopvol omdat je ziet dat mensen zich samen verzetten.’

Vierluik

De films die Gerrit Schreurs maakte, vormen een vierluik en zijn ook los van elkaar te bekijken. Elk schilderij herinnert aan een bloedige historische gebeurtenis. L’insurrection (De opstand, 1985) verwijst naar de Parijse Commune, een revolutionaire regering die ruim twee maanden over Parijs heerste tot ze eind mei 1871 bloedig werd neergeslagen. Les expulsés (De verdrevenen, 1999) schilderde Constant in 1999 ten tijde van de Kosovo-oorlog. Daarbij liet hij zich inspireren door de cover van Time Magazine met een lange rij vluchtelingen.

Verschrikking

L’exécution (De executie, 1982) ontstond naar aanleiding van de moord in El Salvador op vier Nederlandse IKON-journalisten in 1982. Ze maakten een reportage over de gewelddadige burgeroorlog en werden door militairen van het regeringsleger opgewacht en doodgeschoten. Voor het schilderij Terre brûlée (Verschroeide aarde (III) (1951) liet Constant zich mogelijk inspireren door de Korea-oorlog in 1950. De titel ontleende hij aan de tactiek van de Sovjettroepen aan het Oostfront. Het werk is vooral een waarschuwing voor de verschrikking van oorlogen.

Inspiratie

De deelnemers kregen voorafgaand aan het interview ‘hun’ schilderij te zien. Op die manier konden ze er voorafgaand over nadenken. Sommigen lieten zich letterlijk inspireren door het werk en of de thema’s. Bij anderen ligt de relatie met het kunstwerk minder duidelijk. Zij lieten zich inspireren door de thematiek van Constant.

Constantjaar

Het video-vierluik maakte deel uit van het herdenkingsjaar van de Fondation Constant in 2021. De stichting vierde dat jaar dat Constant Nieuwenhuijs (1920-2005) 101 jaar geleden werd geboren. Het Stedelijk Museum Schiedam maakte de serie op basis van vier schilderijen uit het bezit van de Fondation Constant, die het museum op dat moment in bruikleen had.

Kunstwerk en deelnemers

  • Les expulsés (De verdrevenen): Hannah en Sijda (5 VWO-scholieren), Antonis Pittas (kunstenaar, docent, curator tentoonstelling Constant 101: The Future Can be Humane in het Cobra Museum), Peter Blanker (dichter, liedjesmaker, zanger) met muzikant Izak Boom
  •  L’insurrection (De opstand): Parham Rahimzadeh (debuteerde dit jaar met de roman Arab, groeide op in Schiedam), Carlien Lammers (junior conservator moderne en hedendaagse kunst Stedelijk Museum Schiedam), Süeda Işik (historicus, journalist, Schiedammer), Juan Heinsohn Huala (dichter, kunstenaar, gevlucht uit Chili, organisator culturele evenementen)
  • Terre brûlée (Verschroeide aarde): Esther Cappon (landmachtveteraan, fotograaf), Wim Post (zoon van oorlogsslachtoffer, maatschappelijk betrokken Schiedammer), Lana Mesić (fotograaf, als kind maakte ze de oorlog in Kroatië mee)
  • L’exécution (De executie): Trudy van der Horst (echtgenote Constant, kunsthistoricus), Jacco van Giessen (journalist RTV Rijnmond), Nabil Tkhidousset (spoken word artiest, docent, Schiedammer)

Met dank aan

Gemeente Schiedam, Fondation Constant, SodaFabriek, S’DAM