Museummolen De Walvisch: walvisvaart*

Kunstenaar: LiGHT-UP COLLECTIVE, Tristan Gieler
In samenwerking met: Molen De Walvisch.

Tijdens Schiedam Opgelicht is museummolen De Walvisch geopend in de avonduren. Je kan gratis naar binnen en naar boven om uit te kijken over Schiedam.

In de zeventiende en achttiende eeuw was de walvisvangst een lucratieve handel voor Schiedam. Schepen vertrokken vanuit de havens richting Spitsbergen en Groenland, waar de jacht werd geopend op de walvis. Hun forse laag vet werd omgesmolten tot walvistraan en gebruikt voor lampolie, zeep en goedkope kaarsen. Kunstenaar Tristan Gieler van LIGHT-UP Collective liet zich door deze Schiedamse geschiedenis inspireren en maakte een indrukwekkende 3D-animatie.

Schiedam visserijstad
Schiedam was een belangrijke visserijstad en stevig betrokken bij de walvisvaart. De walvisvaart was zelfs zo belangrijk voor de economie, dat het Schiedamse stadsbestuur in 1645 om een Akte van Protectie aan de Staten van Holland vroeg. Vier jaar later kreeg de stad zijn eigen traanstokerij, zodat de stad zelf walvistraan kon gaan produceren. De traanstokerij stond buiten de stad, op het galgenveld aan de voorhaven, zodat de enorme stank van de stokerij buiten de stad bleef.

Gevaarlijke reis
Scheepslieden die op walvisvaart gingen, moesten een zware en gevaarlijke tocht afleggen. Ze vertrokken voor een lange tijd richting de koude Arctische zee. Zelden gebeurde het dat iedereen weer veilig thuis kwam. Toch namen Schiedamse scheepslieden dat risico, omdat er veel geld mee te verdienen was. Jan Cornelisz Cruyssert, eigenaar van het schip ‘De Blauwe Duyf’ trok eropuit in 1622, maar kwam helaas met lege handen terug. Een andere Schiedammer, Eduard Jacob Penning, kocht in 1778 een schip genaamd ‘De Penninglust’ en maakte maar liefst veertien succesvolle reizen. Toen hij een groter schip kon kopen, noemde hij haar ‘Schiedam’, maar helaas zonk dit schip al tijdens de derde reis.

Verdwijning Schiedamse walvisvaart
Rond de tweede helft van de achttiende eeuw ging het langzaam steeds minder goed met de walvisvaart in Schiedam. De concurrentie van andere zeevarende landen werd steeds groter. Die landen beschermden hun eigen walvisvaart bovendien vaak met zwaar geschut. De prijs van walvistraan was bovendien alles behalve stabiel, waardoor de walvisvaart financieel steeds minder aantrekkelijk werd. Aan het begin van de negentiende eeuw was er uiteindelijk nog maar weinig over van die ooit zo bloeiende Schiedamse walvisvaart.

Bedreigde diersoort
Walvissen zijn grote zeezoogdieren. Onder invloed van de massale walvisjacht zijn de aantallen dieren drastisch gedaald en bevonden sommige soorten zich op het randje van uitsterven. Sinds 1986 is de commerciële jacht op walvissen verboden, ook al zijn er nog altijd landen die dat verbod negeren. Ondanks het verbod zijn de aantallen walvissen van sommige soorten nog steeds niet hersteld. Tegenwoordig zijn er ook veel nieuwe bedreigingen, zoals de internationale scheepvaart en verlies van leefgebieden. Ook klimaatverandering, geluidsoverlast en plasticvervuiling bedreigen deze zachtaardige reuzen.

Over de kunstenaar
Tristan Gieler maakt deel uit van kunstenaarscollectief LiGHT UP COLLECTIVE. Voor deze levensechte walvis heeft hij een digitaal model van het dier ontworpen, dat vervolgens is aangepast zodat het kan bewegen (‘’gerigged’’) en heeft hij het model textuur gegeven, zodat het op een echt dier lijkt. De walvis lijkt bijna door de molen heen te zwemmen.