Regel nummer één: ‘genoeg’ is geen optie. Nee, je hebt niet genoeg eten op je bord. Je host vindt dat je nog een volle opscheplepel nodig hebt en nog een volle opscheplepel is wat je krijgt. Dus leun achterover en laat het je overkomen. Het is allemaal onderdeel van de Turkse ervaring.
Regel nummer twee is dat de gastvrijheid binnen de Turkse cultuur geen grenzen kent en dat vond ik als kind best vervelend moet ik eerlijk zeggen. Als iemand aan tafel vroeg of er nog chilisaus was – maar dat was er dan niet – dan moest ik als jongste kind rennen naar de supermarkt om chilisaus te halen. Maar laat dit je vooral niet weerhouden van het vragen naar iets, want elk kind moet dit doorstaan om een karakter op te bouwen. Kun je al zien aan mijn blogs dat ik een groot deel van mijn jeugd in de Aldi achter ons huis heb doorgebracht?
Toetjes: Sekerpare en Baklava met ijs
Wat gaan we nou eten?
Nu we de twee basisregels benoemd hebben, kunnen we gaan kijken naar wat je te wachten staat qua items waarmee jij je smaakpapillen naar de zevende hemel gaat tillen. Het is goed om in gedachten te houden dat de eetcultuur van mensen met Turkse roots in Nederland onvermijdelijk is beïnvloed door de veelvuldigheid aan culturen en keukens in Nederland. Het is dan ook een gezellig familiegebeuren om bij elkaar te komen en loempia’s te vouwen. Vandaar de mogelijkheid dat iemand naar chilisaus zou vragen. Ikzelf kook nauwelijks Turks thuis als 23-jarige, terwijl de oudere generatie alsnog het liefst een traditioneel Turks gerecht wil zien tijdens het avondeten. Mijn favoriete gerecht om te maken is groene curry, terwijl mijn moeder dol is op het maken van etli ekmek, een soort Turkse pizza. Hoogstwaarschijnlijk krijg je dus een mix van de Turkse keuken en andere wereldkeukens.
Etli ekmek, een soort Turkse pizza.
Cigköfte
Liefde gaat door de maag. Het potentieel liefdesverhaal tussen de Nederlandse en Turkse cultuur is maar één stuk cigköfte verwijderd van de werkelijkheid. Cigköfte is dan ook het meest romantisch Turks gerecht als je het aan mij vraagt. Zowel vegan te eten als met gehakt! Het zijn kleine (vlees)balletjes met bulgur en héél, héél veel kruiden. Vaak wordt het zo pittig gemaakt dat je nét niet evolueert in een vuurspuwende Charizard. Maar vrees niet want er wordt standaard ayran, een Turkse yoghurtdrank, geserveerd bij de cigköfte. Een paar slokken daarvan koelt je weer af. Wat cigköfte zo speciaal maakt is dat het nooit wordt bereid om in je eentje te eten; je maakt het altijd in overvloed om te delen. Een perfect gerecht voor culturele verbintenis dus! We moeten elkaars keukens proeven om de culturen waaruit ze voortkomen te waarderen. Zo leren we ook van elkaar houden.
Cigköfte met daarbij tomaat, komkommer, sla, huisgemaakte salsa en gefermenteerde groenten, geserveerd met granaatappelstroop.
Lekker wijnen (of niet)
Heb jij je eerste diner bij je Turkse vriendin thuis en kan je wel een wijntje gebruiken om de zenuwen te onderdrukken in het bijzijn van je schoonfamilie? Ik heb dan slecht nieuws voor je. In veel Turkse families wordt geen alcohol geconsumeerd vanwege religieuze overtuigingen. Maar je bent niet de enige die hier enorm van baalt. De goeie, ouwe Cornelis Haga (1578-1654) die als eerste ambassadeur van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden naar het Ottomaanse Rijk verhuisde, heeft dit ook eens benoemd. Maar hij zag dat er een alternatief werd gedronken: “Een dranck van water, suycker ende limoensap gemaect ende met amber ende muscus gemenget”. Voordat Coca-Cola suikerwater in een fles de markt op katapulteerde hadden de Ottomanen deze şerbet-drank. Vandaag de dag zie je dit zoete drankje nog zelden op tafel omdat er genoeg frisdranken zijn om uit te kiezen in de supermarkt.
Het broodnodige
Brood is heilig. Binnen de Turkse cultuur wordt brood gezien als de moeder van al het voedsel. Je dient het met respect te behandelen. Brood wordt daarom ook nooit weggegooid. Er zijn vele manieren om oud brood te benutten zoals het op te drogen en in gehaktballetjes te stoppen; of een tosti te maken. Als het echt niet anders kan, dan wordt het in de groene bak gegooid zodat het nog dezelfde waardigheid kent als de natuur en niet zomaar bij restafval terechtkomt. Je zult aan tafel ongetwijfeld Turks brood vinden. Als je écht geluk hebt is je Turks brood vers van de bakker en nog warm. Daarnaast komt het ook vaak voor dat er verschillende gesneden Nederlandse broden op tafel liggen. Hierbij komt weer kijken hoe de Nederlandse en Turkse cultuur constant elkaar ontmoeten in alle aspecten binnen de levens van mensen met Turkse roots in Nederland.
Ken je gangen en maak een plan
Turkije is een groot land met vele verschillende culturen. Wat je voorgeschoteld krijgt hangt dus af van waar je Turkse host zijn roots heeft liggen in Turkije. Ik zal daar nu niet op ingaan maar vraag eens waar de familie vandaan komt en wat traditioneel is haar regio! Het is ondenkbaar voor Turkse mensen om hun diner te beginnen zonder soep. Na een warme starter krijg je een bord met alles en nog wat. Daarnaast vind je op tafel verschillende hapjes zoals gevulde wijnbladeren en börek, een deeggerecht. Vind je dit al te veel? Wacht maar. Na je toetje verplaats je je naar de woonkamer om thee te drinken. Bij de thee vind je vaak gebak zoals kruimeltaart en verschillende zoete en hartige koekjes. Je hebt je nootjes, rozijnen, M&M’s en chips. Ben je al misselijk? Too bad! Na de thee krijg je nog fruit. Eigenlijk dienen de levendige gesprekken op de avond als een afleiding voor je schreeuwende maag.
Lahmacun en verschillende soorten gegrild vlees.
Nog even een spoedcursus Turks tafelen
Tijdens het Ottomaanse Rijk at de normale burger vaak op de grond. De Ottomaanse cultuur kende geen aparte eetkamer zoals in het westen. Eerst werd een kleed gespreid op de grond waarop daarna een groot serveerblad van metaal of hout werd geplaatst. Daarbovenop werd het eten neergelegd en verzamelde het gezin zich om het kleed. Pas vanaf de negentiende eeuw begon men deze oude traditie achterwege te laten om aan tafel te eten met een mes en vork. Op het Turkse platteland eten veel mensen nog op de Ottomaanse manier en omdat mijn vader ook uit een Turks dorpje komt, heb ik deze cultuur meegekregen. Wanneer we met zo veel gasten zijn dat we niet meer aan de eettafel passen, spreiden we een groot kleed in de woonkamer en gaan we met z’n allen op de grond zitten. Terwijl in de Nederlandse cultuur het mes en vork als norm wordt gezien, eten veel Turkse gezinnen met lepel en vork. Toch zie je dat de westerse en oosterse cultuur zich met elkaar vermengen, want het komt steeds vaker voor dat er ook met mes wordt gegeten in huizen van mensen met Turkse roots. Ik bedoel: als je een mooi goudkleurig bestek van de Zara Home hebt gekocht, dan wil je dat gebruiken ook. Mijn belangrijkste tip aan jou is dus: volg je host in wat hij of zij normaal vindt. Laat je stereotype verwachtingen van de Turkse cultuur vooral achterwege en geniet van de Turks-Nederlandse eetcultuur die zich nog altijd aan het herontdekken en herbeleven is.
Tafel gedekt voor het ontbijt.
Süeda Işık
Hi! Ik ben Süeda, een 23-jarige journalist en geschiedenisstudent aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Ik ben een geboren en getogen Schiedammer met Turkse ouders die in de jaren 70 naar Nederland zijn geëmigreerd. Tijdens de Maand van de Geschiedenis onderzoek ik de uitwisseling tussen het voormalig Ottomaanse Rijk en Schiedam/Nederland.
Mijn stadsgenoot Cornelis Haga (1579-1654) was de eerste Nederlandse ambassadeur in het Ottomaanse Rijk. Ik ben één van de vele Schiedammers met Turkse roots. In een serie van vier blogposts verken ik wat er in al die eeuwen veranderde en hetzelfde bleef. Lees de andere drie hier terug. Volg Süeda ook via haar instagrampagina.
Süeda Işık, Zelfportret met Fistik, 2020
